برق سرا - مقاومت الکتریکی
بنر بالای وب سایت برق سرا https://barghsara.ir

ساعت
ساعت
تلفن
گیمینگ
دوربین مداربسته
تلفن بیسیم
ps5
ساعت مچی
ساعت مچی
تلفن رومیزی
کنسول بازی
cctv
تلفن بی سیم
ps5 حافظه دار
انواع ساعت مچی
انواع ساعت مچی
تلفن آلکاتل
پی اس 5
cctv camera
تلفن پاناسونیک
کنسول ps5



آشنایی با مقاومت‌های الکتریکی

مقاومت الکتریکی چیست؟ به هر قطعه یا عنصری که در مقابل عبور جریان الکتریکی از خود مخالفت نشان می دهد مقاومت الکتریکی گفته می شود. مقاومت الکتریکی را با حرف R که از کلمه Resistor گرفته شده است نشان می دهند. واحد اندازه‌گیری مقاومت الکتریکی اهم است که آن را با علامت Ω نشان می دهند. مقاومت‌ها در صنایع برق و الکترونیک از اهمیت بالایی برخوردارند و بیشتر به منظور محدود کردن جریان و تقسیم جریان و نیز ایجاد ولتاژهای مختلف در مدارات به کار گرفته می‌شوند.

علائم اختصاری مقاومت الکتریکی
علائم اختصاری مقاومت الکتریکی در شکل (1) نشان داده شده است.

مقاومت‌ها دارای مشخصه‌هایی هستند که این مشخصه‌ها برای طراحان مدارهای الکتریکی و الکترونیکی از اهمیت بالایی برخوردارند. مهمترین این مشخصه‌ها مقدار اهمی مقاومت یا همان مقدار مقاومت است و این مشخصه مقدار مقاومت را بر حسب واحد آن یعنی اهم بیان می‌کند و هر چه مقدار اهمی مقاومتی بیشتر باشد نشان دهنده این است که آن مقاومت در برابر عبور جریان الکتریکی از خود مخالفت بیشتری نشان می‌دهد و سبب افت جریان بیشتری در مدار می‌گردد. البته برای مقاومت‌های با مقدار اهمی زیاد معمولا از واحدهای بزرگتری مانند کیلو اهم (kΩ) و مگا اهم (MΩ) استفاده می‌کنند که مقدار آنها بر حسب اهم برابر است با: 1KΩ=1000Ω و 1MΩ=1000000Ω

مشخصه بعدی، توان مجاز مقاومت است و منظور از آن بیشترین توانی است که یک مقاومت به طور دائم می‌تواند تحمل کند. زمانی که از یک مقاومت جریان عبور می‌کند در اثر برخورد الکترونها با اتمهای تشکیل دهنده مقاومت، الکترونها مقداری از انرژی خود را از دست می‌دهند و این انرژی به صورت گرما در مقاومت ظاهر می‌شود. گرمای ایجاد شده در داخل مقاومت باید از مقاومت خارج گردد وگرنه در اثر برخوردهای مکرر الکترونها با اتمهای تشکیل دهنده مقاومت، گرمای زیادی در داخل مقاومت ایجاد می‌شود که سبب سوختن مقاومت می‌گردد. گرمای ایجاد شده در داخل مقاومت از طریق بدنه مقاومت به هوای اطراف منتقل می‌گردد و به این ترتیب از گرم شدن بیش از حد مقاومت و سوختن مقاومت جلوگیری می‌شود. اما نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که توان مجاز هر مقاومت با مساحت بدنه مقاومت و یا به عبارتی با حجم مقاومت نسبت مستقیم دارد یعنی هر چه یک مقاومت دارای حجم بیشتری باشد در واحد زمان می‌تواند حرارت بیشتری را به محیط اطراف انتقال دهد و در نتیجه دارای توان مجاز بیشتری می‌باشد. توان مجاز مقاومتها را یا روی مقاومتها می‌نویسند و یا با توجه به حجم مقاومتها، میزان توان مجاز مقاومتها مشخص می‌شود. توان مجاز مقاومتها را می‌توان از روابط زیر بدست آورد.

P=VI

که در این روابط P توان مجاز مقاومت، V ولتاژ دو سر مقاومت، I جریان عبوری از مقاومت و R مقدار اهمی مقاومت می‌باشد.

به عنوان مثال اگر مقدار اهمی یک مقاومت 10KΩ باشد و این مقاومت حداکثر جریان 10mA را بتواند تحمل کند مقدار توان مجاز این مقاومت چقدر است؟
مثال برای توان مجاز مقاومتها
بنابراین توان مجاز این مقاومت 1 وات است.

همچنین با داشتن توان مجاز یک مقاومت می‌توان حداکثر جریان مجاز یک مقاومت به ازای یک ولتاژ معین را بدست آورد و یا می‌توان حداقل مقدار اهمی مجاز مقاومت را تعیین کرد. به عنوان مثال اگر به دو سر مقاومتی با توان 1 وات، اختلاف پتانسیلی برابر 10 ولت اعمال کنیم حداکثر جریان مجاز گذرنده از این مقاومت چقدر خواهد بود؟ و یا به عبارتی بیشترین جریانی که می‌تواند از این مقاومت عبور کند به شرطی که مقاومت آسیب نبیند چقدر است؟ همچنین حداقل مقدار اهمی مجاز این مقاومت چقدر می‌تواند باشد؟
I=P/V

بنابراین حداکثر جریان مجاز این مقاومت به ازای اختلاف پتانسیل 10 ولت، برابر با 100 میلی‌آمپر می‌باشد یعنی اگر جریان گذرنده از این مقاومت از 100 میلی‌آمپر بیشتر شود گرمای ایجاد شده در داخل مقاومت از حداکثر گرمایی که مقاومت می‌تواند تحمل کند بیشتر می‌شود و در این صورت مقاومت می‌سوزد. برای تعیین حداقل مقدار اهمی مجاز این مقاومت نیز می‌توان به شکل زیر عمل کرد.
محاسبه حداقل مقدار اهمی مجاز مقاومت الکتریکی

بنابراین حداقل مقدار اهمی مجاز این مقاومت 100 اهم می‌باشد یعنی اگر مقدار اهمی این مقاومت کمتر از 100 اهم شود، جریان گذرنده از مقاومت بیشتر از 100 میلی‌آمپر می‌شود و در نتیجه مقاومت می‌سوزد.

اما سومین مشخصه یک مقاومت، تلرانس (Tolerance) آن مقاومت است. منظور از تلرانس یک مقاومت حداکثر خطای مجاز یک مقاومت نسبت به مقدار نامی آن مقاومت می‌باشد که معمولا بر حسب درصد بیان می‌شود و به عبارت دیگر تلرانس یک مقاومت، محدوده مقدار واقعی آن مقاومت را مشخص می‌کند. به عنوان مثال فرض کنید مقاومتی با مقدار نامی 1 کیلواهم و تلرانس %10 داریم. در این صورت مقدار واقعی این مقاومت بین 1kΩ-(1kΩ×%10)=900Ω و 1kΩ+(1kΩ×%10)=1100Ω می‌باشد. مقدار تلرانس مقاومت‌ها یا به صورت عدد بر روی مقاومت‌ها نوشته می‌شود و یا در مقاومت‌های با نوارهای رنگی به وسیله یک نوار رنگی مشخص می‌شود که در این رابطه در ادامه توضیحات کافی داده خواهد شد.

انواع مقاومت‌های الکتریکی: مقاومت‌های الکتریکی به دو دسته کلی مقاومت‌های ثابت و مقاومت‌های متغیر تقسیم می‌شوند. مقاومت‌های ثابت، مقاومت‌هایی هستند که مقدار اهمی آنها همواره ثابت است و مقاومت‌های متغیر، مقاومت‌هایی هستد که مقدار اهم آنها قابل تغییر است. مقاومت‌های ثابت خود به سه دسته تقسیم می‌شوند که این سه دسته عبارتند از:

1- مقاومت‌های کربنی (ترکیبی)

2- مقاومت‌های سیمی (سیم‌پیچی شده)

3- مقاومت‌های لایه‌ای

مقاومت‌های کربنی (ترکیبی): مقاومت‌های کربنی در اکثر مدارات الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند که علت این امر قیمت پایین، زمخت بودن و کوچک بودن این نوع مقاومت‌ها می‌باشد. البته این نوع مقاومت‌ها دو ضعف عمده دارند، یکی این که در اثر عبور جریان از این نوع مقاومت‌ها حرارت نسبتا زیادی درون این مقاومت‌ها ایجاد می‌گردد و به همین دلیل در مدارات با جریان زیاد نمی‌توانند مورد استفاده قرار گیرند و دیگر این که معمولا تلرانس‌های بالایی دارند. نمونه‌هایی از این نوع مقاومت در شکل (2) نشان داده شده است.

مقاومت الکتریکی کربنی

برای ساخت این نوع مقاومت‌ها معمولا پودر کربن را با مواد عایق مخلوط می‌کنند که نسبت مخلوط کردن این مواد، مقدار اهمی مقاومت را تعیین می‌کند. سپس مخلوط حاصل را در یک استوانه کائوچویی قرار می‌دهند و دو سیم نیز برای اتصال مقاومت به مدار، به دو سر مقاومت وصل می‌کنند همانند شکل (3)

ساختمان داخلی مقاومت الکتریکی کربنی


مقاومت‌های سیمی (Wire Wound Resistor): از پیچاندن سیم‌های مقاومت‌دار طویل به دور یک هسته، مقاومت سیمی یا سیم پیچی شده ساخته می‌شود. معمولا یک روپوش سرامیکی یا پلاستیکی بر روی سیم‌های پیچیده شده بر روی هسته می‌کشند تا سیم‌ها آسیب نبینند. ساختمان داخلی مقاومت‌های سیمی در شکل‌های (4) و (5) نمایش داده شده است. همچنین نمونه‌ای از یک مقاومت سیمی در شکل (6) نمایش داده شده است.

ساختمان داخلی مقاومت سیمی

ساختمان داخلی مقاومت الکتریکی سیمی

مقاومت الکتریکی سیمی

این نوع مقاومت‌ها در دو نوع قدرتی و دقیق ساخته می‌شوند. نوع قدرتی در محدوده توان‌های 2 وات تا 250 وات ساخته می‌شود و می‌تواند جریان‌های زیاد را از خود عبور دهد. نوع دقیق نیز در محدوده توان‌های 0.25 وات تا 2 وات ساخته می‌شود و دارای تلرانس پایینی می‌باشد اما نمی‌تواند جریان‌های زیاد را از خود عبور دهد. معمولا اندازه فیزیکی مقاومت‌های سیمی که در جریان های زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرند بزرگتر از اندازه فیزیکی مقاومت‌های سیمی است که برای کارهای دقیق و جریان پایین به کار می‌روند. مقاومت‌های سیمی قدرتی معمولا به شکل یک محفظه سیمان مانند که دارای سطح مقطع مربع یا مستطیل شکل است ساخته می‌شوند و به مقاومت‌های آجری معروفند. شکل خاص محفظه مقاومت‌های آجری این امکان را فراهم می‌آورد که برای خنک کردن آنها بتوان آنها را بر روی ورقه فلزی خنک کننده (Heat sink) قرار داد. در شکل (7) نمونه‌ای از این نوع مقاومت نشان داده شده است. یکی از ویژگی‌های خوب مقاومت سیمی این است که به هنگام سوختن شعله‌ور نشده و همچنین پس از سوختن، کاملا قطع می‌شود. به همین دلیل، در بسیاری از مدارها به عنوان مقاومت فیوزی (Fusible Resistor) استفاده می‌شود و به آن مقاومت حفاظتی (Safety Resistor) نیز می‌گویند. زیرا این مقاومت‌ها در حالت عادی به صورت یک مقاومت معمولی عمل می‌کنند و چنان‌چه جریان عبوری از آنها از حد معینی بیشتر شود مانند یک فیوز قطع می‌شوند. در شکل (8) نمونه‌ای از این نوع مقاومت نشان داده شده است.

مقاومت آجری

مقاومت فیوزی


مقاومت سیمی به سبب دارا بودن سیم‌پیچ، دارای خاصیت اندوکتانس (خودالقایی) بوده که این نوعی عیب برای آن محسوب می‌شود زیرا در فرکانس‌های بالا، مقاومت سیمی نسبت به مقدار نامی خود، مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد. البته در این گونه موارد توانسته‌اند با روش پیچیدن سیم به صورت دولایی یا بی‌فیلار (Bifilar) تا حد زیادی این مشکل را برطرف نمایند. در این روش سیم‌های رفت و برگشت در کنار هم قرار گرفته و عبور جریان‌های مساوی و مخالف هم تا حد زیادی خاصیت خودالقایی را کاهش می‌دهد. در شکل (9) پیچیدن سیم به روش بی‌فیلار بر روی استوانه عایق نشان داده شده است.

بی‌فیلار


مقاومت‌های لایه‌ای‌: این نوع مقاومت‌ها، ترکیبی از مقاومت‌های سیمی و کربنی می‌باشند، یعنی دقت مقاومت‌های سیمی را دارند ولی از نظر اندازه و قیمت به مقاومت‌های کربنی نزدیکند. مقاومت‌های لایه‌ای را معمولا با رسوب دادن نوار نازکی از ماده مقاومت بر روی یک لوله عایق از جنس سرامیک یا شیشه درست می‌کنند. برای اتصال مقاومت به مدار، به دو انتهای لوله دو سیم رابط وصل می‌کنند و برای محافظت مقاومت نیز تمام آن را با ماده عایقی روکش می‌کنند. مراحل ساخت مقاومت لایه‌ای در شکل (10) نمایش داده شده است.

مقاومت لایه‌ای


مقاومت‌های متغیر نیز خود به دو دسته کلی مقاومت‌های قابل تنظیم و مقاومت‌های وابسته (تابع) تقسیم می‌شوند.
مقاومت‌های متغیر قابل تنظیم عبارتند از:

1- پتانسیومتر

2- رئوستا


پتانسیومتر (Potentiometer): پتانسیومتر از یک المان مقاومتی دوار که درون محفظه‌ای قرار گرفته، تشکیل شده است. این المان مقاومتی ممکن است به صورت سیمی، لایه‌ای و یا کربنی باشد. دو ترمینال به دو انتهای این المان مقاومتی متصل است که مقدار مقاومت بین این دو ترمینال همواره ثابت و برابر مقدار اهمی المان مقاومتی است. بین این دو ترمینال، یک ترمینال دیگر وجود دارد که به یک کنتاکت متحرک متصل است و این کنتاکت متحرک می‌تواند بر روی المان مقاومتی حرکت کند و سبب تغییر مقاومت بین ترمینال وسط و هر یک از ترمینال‌های کناری گردد. برای حرکت کنتاکت متحرک بر روی المان مقاومتی، انتهای المان مقاومتی را به یک ولوم و یا به یک صفحه شیاردار که توسط پیچ گوشتی قابل حرکت است متصل می‌کنند. در شکل (11) دو نمونه پتانسیومتر و در شکل (12) مدار داخلی پتانسیومتر نمایش داده شده است.

پتانسیومتر

ساختمان داخلی پتانسیومتر


تغییر مقاومت بین ترمینال وسط و یکی از ترمینال‌های کناری می‌تواند نسبت به چرخش ولوم و یا صفحه شیاردار، خطی و یا غیرخطی باشد که بر این اساس پتانسیومتر را خطی و یا غیرخطی می‌نامند. در یک پتانسیومتر خطی به ازای تغییرات یکسان ولوم و یا صفحه شیاردار، تغییرات مقدار مقاومت بین ترمینال وسط و هر یک از ترمینال‌های کناری یکسان خواهد بود. به عنوان مثال در یک پتانسیومتر خطی اگر به ازای چرخش ولوم پتانسیومتر از 0 درجه تا 90 درجه، مقاومت بین ترمینال وسط و یکی از ترمینال‌های کناری از 0Ω به 1kΩ افزایش یابد، در صورتی که ولوم پتانسیومتر از 90 درجه تا 180 درجه چرخانده شود مقاومت بین آن دو ترمینال از 1kΩ به 2kΩ افزایش خواهد یافت. معمولا مقدار مقاومت بین ترمینال‌های کناری پتانسیومتر و یا به عبارتی مقدار اهمی المان مقاومتی پتانسیومتر را بر روی آن می‌نویسند که اگر این مقدار با حرف B شروع شود نشان دهنده خطی بودن پتانسیومتر است و اگر این مقدار با حرف A شروع شود نشان‌دهنده این خواهد بود که پتانسیومتر ما یک پتانسیومتر غیرخطی است یعنی به ازای تغییرات یکسان ولوم و یا صفحه شیاردار، تغییرات مقاومت بین ترمینال متحرک و هر یک از ترمینال‌های ثابت یکسان نخواهد بود بلکه این تغییرات به صورت غیرخطی خواهد بود و یا به عبارتی منحنی تغییرات مقاومت بین ترمینال‌های ثابت و متحرک نسبت به چرخش کنتاکت متحرک، غیرخطی خواهد بود. پتانسیومتر بیشتر به منظور تقسیم ولتاژ در مدارات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در شکل (13) علائم اختصاری پتانسیومتر و در شکل (14) نحوه قرار گرفتن پتانسیومتر در مدار نمایش داده شده است. در شکل (13) منظور از فلش، ترمینال متصل به کنتاکت متحرک و دو سر دیگر ترمینال‌های ثابت هستند.

علائم اختصاری پتانسیومتر

نحوه قرار گرفتن پتانسیومتر در مدار


رئوستا: رئوستا همان پتانسیومتر است با یک تفاوت کوچک و آن این است که در رئوستا یکی از ترمینال های ثابت مورد استفاده قرار نگرفته و آزاد می‌ماند. به عبارتی رئوستا از یک المان مقاومتی، یک کنتاکت متحرک و یک کنتاکت ثابت تشکیل شده است. رئوستا در مدارات به منظور تغییر جریان به کار می‌رود. در شکل (15) نحوه قرار گرفتن رئوستا در مدار نمایش داده شده است.

نحوه قرار گرفتن رئوستا در مدار


مقاومت‌های وابسته (تابع) به مقاومت‌هایی گفته می‌شود که مقدار آنها به عوامل مختلفی مانند حرارت، نور، ولتاژ و... بستگی دارد. این مقاومت‌ها عبارتند از:

1- مقاومت‌های تابع حرارت

2- مقاومت‌های تابع نور

3- مقاومت‌های تابع ولتاژ

4- مقاومت‌های تابع میدان مغناطیسی


مقاومت‌های تابع حرارت: مقدار اهم این نوع از مقاومت‌ها تابع حرارت است یعنی در اثر تغییر دما، مقدار مقاومت آنها نیز تغییر می‌کند. به این نوع از مقاومت‌ها TDR نیز می‌گویند. TDR از حروف اول کلمات عبارت Temperature Dependent Resistor به معنای مقاومت تابع حرارت گرفته شده است. همچنین نام دیگر این مقاومت‌ها ترمیستور (Thermistor) می‌باشد که این واژه نیز از عبارت Thermally Sensitive Resistor به معنای مقاومت حساس نسبت به حرارت گرفته شده است. ترمیستورها در دو نوع ساخته می شوند که این دو نوع عبارتند از:
الف) ترمیستور با ضریب حرارتی مثبت (PTC): مقدار اهم این نوع از مقاومت‌ها با افزایش دما، افزایش می‌یابد. مقدار اهم مقاومت‌های PTC را در دمای 25 درجه سانتی گراد بیان می‌کنند. همچنین علاوه بر این مقدار، دمایی را که در آن مقاومت PTC دو برابر می‌شود، قید می‌کنند. به این دما، دمای سوئیچ می‌گویند. در ضمن واژه PTC از حروف اول کلمات عبارت Positive Temperature Coefficient به معنای ضریب حرارتی مثبت گرفته شده است. در شکل (16) تصاویری از دو PTC نمایش داده شده است. همچنین در شکل (17) علائم اختصاری PTC نمایش داده شده است.

PTC

علائم اختصاری PTC


ب) ترمیستور با ضریب حرارتی منفی (NTC): مقدار اهم مقاومت‌های NTC با افزایش دما، کاهش می‌یابد. در اینجا نیز واژه NTC از حروف اول کلمات عبارت Negative Temperature Coefficient به معنای ضریب حرارتی منفی گرفته شده است. در شکل (18) تصویری از یک نمونه NTC نمایش داده شده است. همچنین در شکل (19) علائم اختصاری NTC نمایش داده شده است.

NTC

علائم اختصاری NTC


مقاومت‌های تابع نور: مقدار اهم این نوع از مقاومت‌ها به شدت نور تابیده شده به سطح مقاومت بستگی دارد. این مقاومت‌ها در فضای تاریک دارای مقاومت خیلی زیاد (در حد مگا اهم) و در روشنایی دارای مقاومت کم (در حد کیلو اهم و یا اهم) می‌باشند. به این مقاومت‌ها فتورزیستور و همچنین LDR نیز می گویند. LDR از حروف اول کلمات عبارت Light Dependent Resistor به معنای مقاومت تابع نور گرفته شده است. برای اینکه نور بر روی المان مقاومتی فتورزیستور اثر گذارد، سطح ظاهری آن را با شیشه و یا پلاستیک شفاف می‌پوشانند. از این مقاومت‌ها در مدارات الکترونیکی به عنوان تشخیص دهنده نور (نورسنج) استفاده می‌شود. در شکل (20) تصاویری از چند LDR و در شکل (21) علائم فنی آن نمایش داده شده است.

LDR

علائم اختصاری LDR


مقاومت‌های تابع ولتاژ: مقدار اهم این نوع از مقاومت‌ها با ولتاژ رابطه معکوس دارد. یعنی با افزایش ولتاژ، مقدار اهم آنها کاهش می‌یابد. به این نوع از مقاومت‌ها واریستور (Varistor) و همچنین VDR نیز می‌گویند. VDR از حروف اول کلمات عبارت Voltage Dependent Resistor به معنای مقاومت تابع ولتاژ گرفته شده است. نکته قابل توجه در مورد واریستورها این است که واریستورها به پلاریته ولتاژ اعمال شده وابسته نیستند که این خود مزیتی برای این نوع مقاومت‌ها محسوب می‌شود زیرا برای استفاده در مدارات AC بسیار مناسب هستند. در شکل (22) تصویری از یک نمونه VDR و در شکل (23) علامت اختصاری آن نمایش داده شده است.

VDR

علائم اختصاری VDR


مقاومت‌های تابع میدان مغناطیسی: در اثر اعمال میدان مغناطیسی بر این مقاومت‌ها، مقدار اهم آنها تغییر می‌کند. به این مقاومت‌ها MDR نیز می‌گویند که این واژه از حروف اول کلمات عبارت Dependent Resistor Magnetic به معنای مقاومت تابع میدان مغناطیسی گرفته شده است. نکته قابل توجه در مورد این مقاومت‌ها این است که چون در ساخت این مقاومت‌ها از نیمه‌هادی‌هایی با ضریب حرارتی منفی استفاده شده است بنابراین در صورت افزایش دما، مقدار اهم این مقاومت‌ها کاهش می‌یابد. در شکل (24) علامت اختصاری MDR نمایش داده شده است.

MDR


استاندارد مقاومت‌ها: همانگونه که قبلا گفته شد مقادیر تلرانس و اهم مقاومت از جمله مشخصه‌های مهم برای انتخاب مقاومت هستند. تلرانس هر مقاومت سبب به وجود آمدن محدوده‌ای برای آن مقاومت می‌شود. به عنوان مثال مقاومت 1KΩ با تلرانس %10 می‌تواند مقداری بین 900Ω تا 1100Ω داشته باشد و در واقع محدوده‌ای را می‌پوشاند. همچنین محدوده هیچ مقاومتی نباید تمام و یا بخشی از محدوده مقاومت دیگر را شامل شود. به عنوان مثال مقاومت بعد از 1KΩ نمی‌تواند دارای محدوده‌ای با مقادیر کمتر از 1100Ω باشد و همچنین مقاومت قبل از 1KΩ نمی‌تواند دارای محدوده‌ای با مقادیر بیشتر از 900Ω باشد. بنابراین با توجه به میزان تلرانس مقاومت‌ها، سری‌های استاندارد مختلفی برای مقاومت‌ها به وجود می‌آید. به عنوان مثال اگر تلرانس مقاومت‌ها را %20 در نظر بگیریم یک دهه مقاومت (از 0 اهم تا 10 اهم) 6 محدوده را شامل می‌شود و به همین دلیل این سری از مقاومت‌ها را سری E6 می‌نامند که E از کلمه European به معنای اروپایی گرفته شده است. میانگین هر یک از این محدوده‌ها به ترتیب عبارت است از:
1 , 1.5 , 2.2 , 3.3 , 4.7 , 6.8
به این اعداد، اعداد پایه می‌گویند. از ضرب و یا تقسیم اعداد پایه هر سری از مقاومت‌ها در مضارب 10 می‌توان تمامی مقاومت‌های موجود در آن سری را بدست آورد. به عنوان مثال با داشتن عدد پایه 4.7 در سری E6 و ضرب و تقسیم آن در مضارب 10 می‌توان کلیه مقاومت‌های موجود در سری E6 را که دارای عدد پایه 4.7 می‌باشند بدست آورد که این مقاومت‌ها عبارتند از:
0.47Ω , 4.7Ω , 47Ω , 470Ω , 4.7kΩ , 47kΩ , 470kΩ , 4.7MΩ
حال اگر تلرانس مقاومت‌ها را %10 در نظر بگیریم یک دهه مقاومت 12 محدوده را شامل می‌شود که به این سری، سری E12 می‌گویند و به همین ترتیب به ازای تلرانس %5، سری E24 و به ازای تلرانس %2، سری E48 و به ازای تلرانس %1، سری E96 و به ازای تلرانس‌های کمتر از %1، سری E192 بدست می‌آید. توجه داشته باشید که برای سری E192 معمولا از تلرانس‌های %0.75، %0.5 و %0.25 استفاده می‌کنند.

برای استفاده از یک مقاومت، ابتدا باید مقدار اهم و تلرانس مقاومت را داشته باشیم. کارخانه‌های سازنده مقاومت، معمولا مقدار اهم و تلرانس مقاومت را به سه روش مشخص می‌کنند که این سه روش عبارتند از:
1- نوشتن مشخصات مقاومت بر روی مقاومت
2- استفاده از رمزهای متشکل از حروف و اعداد
3- استفاده از نوارهای رنگی

نوشتن مشخصات مقاومت بر روی مقاومت: در این روش مقدار اهم و تلرانس و معمولا توان مجاز مقاومت مستقیما بر روی مقاومت نوشته می‌شود. در شکل (25) نمونه‌ای از این نوع مشخص کردن اهم و تلرانس مقاومت نمایش داده شده است.

نوشتن مشخصات مقاومت مستقیماً بر روی مقاومت

استفاده از رمزهای متشکل از حروف و اعداد: دراین روش با استفاده از اعداد و یک سری حروف خاص، رمزهایی ساخته می‌شود و این رمزها مقدار اهم و تلرانس مقاومت‌ها را مشخص می‌کنند. در هر یک از این رمزها معمولاً دو حرف به کار می‌رود که یکی از این حروف نشان دهنده تلرانس مقاومت و دیگری به عنوان ضریبی برای اعداد موجود در آن رمز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در شکل (26) معانی حروفی که به عنوان ضریب به کار می‌روند بیان شده است.

معنی حروف روی مقاومت الکتریکی

در شکل (27) نیز، معانی حروفی که نشان دهنده تلرانس مقاومت هستند نمایش داده شده است.

حروف نشان دهنده تلرانس

برای درک بهتر این روش چند مثال را بیان می‌کنیم.
مثال 1) بر روی یک مقاومت عبارت 5R6K نوشته شده است. مقادیر اهم و تلرانس این مقاومت چقدر است؟
همواره به یاد داشته باشید که حرف اول، مربوط به ضریب و حرف دوم، مربوط به تلرانس است و زمانی که مقدار اهم مقاومت به صورت حاصلضرب یک عدد اعشاری در ضریبی از 10 باشد، از حرف اول به عنوان اعشار، برای عدد اعشاری استفاده می‌کنیم. در این مثال با توجه به رمز 5R6K می‌توان نوشت:
R=5.6Ω±%10
بنابراین مقدار اهم این مقاومت، 5.6Ω و تلرانس آن %10 است. دقت داشته باشید که در این مثال حرف R علاوه بر بیان ضریب 1 برای عدد اعشاری 5.6، به عنوان اعشار عدد اعشاری نیز به کار رفته است.

مثال 2) بر روی یک مقاومت عبارت R33G نوشته شده است. مقادیر اهم و تلرانس این مقاومت چقدر است؟
R=0.33Ω±%2
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 0.33Ω و تلرانس آن %2 است.

مثال 3) بر روی یک مقاومت عبارت 47MM نوشته شده است. مقادیر اهم و تلرانس این مقاومت چقدر است؟
R=47MΩ±%20
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 47MΩ و تلرانس آن %20 است.


استفاده از نوارهای رنگی: مقاومت‌های کم‌توان دارای ابعاد کوچکی هستند و به همین دلیل مقدار مقاومت و تلرانس آنها را به وسیله نوارهای رنگی مشخص می‌کنند که خود این روش به دو شکل انجام می‌شود.
1- روش چهار نواری
2- روش پنج نواری

روش چهار نواری: این روش که معمولتر هم است برای تعیین اهم و تلرانس مقاومت‌های با تلرانس %2 به بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش از دو رنگ اول برای عدد، رنگ سوم برای ضریب و رنگ چهارم برای تلرانس استفاده می‌شود. در شکل (28) تمامی رنگ‌های به کار رفته در مقاومت‌های رنگی چهار نواری و همچنین معنای هر رنگ، در هر نوار کاملاً مشخص شده است. توجه داشته باشید که رنگ اولین نوار نمی‌تواند سیاه باشد. همچنین اگر رنگ چهارم وجود نداشته باشد، نوار چهارم، بی رنگ محسوب می‌شود و تلرانس آن را %20 در نظر می‌گیریم.


در ادامه برای روشن‌تر شدن مطلب مثال‌هایی را ذکر می‌کنیم.
مثال 1) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (29) چقدر است؟

مقاومت رنگی چهار نواری
R=56×1000Ω±%10=56000Ω±%10
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 56KΩ و تلرانس آن %10 است.

مثال 2) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (30) چقدر است؟

مثال برای مقاومت رنگی چهار نواری
R=15×0.01Ω±%5=0.15Ω±%5
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 0.15Ω و تلرانس آن %5 است.

روش پنج نواری: از این روش برای تعیین مقدار اهم و تلرانس مقاومت‌هایی که دارای تلرانس کمتر از %2 می‌باشند استفاده می‌گردد. در این روش بر روی مقاومت، پنج نوار رنگی وجود دارد که سه رنگ اول معرف عدد، رنگ چهارم معرف ضریب و رنگ پنجم بیانگر تلرانس است. در شکل (31) تمامی رنگ‌های به کار رفته در مقاومت‌های رنگی پنج نواری و همچنین معنای هر رنگ، در هر نوار کاملاً مشخص شده است. توجه داشته باشید که رنگ اولین نوار نمی‌تواند سیاه باشد.


در ادامه برای روشن‌تر شدن مطلب مثال‌هایی را ذکر می‌کنیم.
مثال 1) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (32) چقدر است؟

مقاومت رنگی پنج نواری
R=274×100Ω±%1=27400Ω±%1
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 27.4KΩ و تلرانس آن %1 است.

مثال 2) مقدار اهم و تلرانس مقاومت نشان داده شده در شکل (33) چقدر است؟

مثال برای مقاومت رنگی پنج نواری
R=222×0. 1Ω±%2=22.2Ω±%2
بنابراین مقدار اهم این مقاومت 22.2Ω و تلرانس آن %2 است.



ECU
ECU
سوزن انژکتور
پمپ سوخت
سنسورها
انواع فیلتر
ECU
ECU
سوزن انژکتور
پمپ سوخت
سنسورها
انواع فیلتر
ECU
ECU
سوزن انژکتور
پمپ سوخت
سنسورها
انواع فیلتر